τηλέγραφος

Σύστημα τηλεπικοινωνίας που χαρακτηρίζεται από τη μεταβίβαση μηνυμάτων στη μορφή διαδοχικών σημάτων, καθένα από τα οποία παριστάνει ένα γράμμα του αλφαβήτου ή ενός συνόλου γραμμάτων ή λέξεων. Ένα τηλεγραφικό σύστημα αποτελείται από μία διάταξη, η οποία είναι ικανή να μεταφράσει τα γράμματα ή τις λέξεις σε μία διαδοχή σημάτων, από μία συσκευή κατάλληλη να μεταβιβάζει τη διαδοχή των σημάτων, από μία διάταξη ικανή να δεχτεί και ενδεχομένως να καταγράψει τα μεταβιβαζόμενα σήματα, από μια συσκευή ικανή να αποκωδικοποιήσει τα λαμβανόμενα σήματα. Εκτός από τις συσκευές αυτές είναι απαραίτητο ένα μέσο σύνδεσης μεταξύ των δύο τερματικών σταθμών του τηλεγραφικού συστήματος. Όπως και με άλλες μορφές τηλεπικοινωνίας, η σύνδεση αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω ηλεκτρικού ρεύματος, που ρέει σε έναν αγωγό, μέσω ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων ή διά ορατού φωτός. Το τελευταίο αυτό μέσο σύνδεσης (οπτικός τ.), το οποίο υπήρξε το πρώτο που χρησιμοποιήθηκε, και το οποίο εγκαταλείφθηκε για μια μακρά περίοδο, τέθηκε πάλι σε ισχύ μετά την ανακάλυψη του λέϊζερ και τις ελπιδοφόρες εφαρμογές του στον τομέα αυτό. Η σύνδεση μεταξύ δύο τερματικών σταθμών μπορεί να πραγματοποιηθεί άμεσα ή, αν υπάρχουν τεχνικοί ή άλλοι λόγοι, με τη βοήθεια κατάλληλων σταθμών αναμετάδοσης, παρατεταγμένων κατά μήκος της διαδρομής των καλωδίων ή κατά μήκος εκείνης των ηλεκτρομαγνητικών ή των φωτεινών κυμάτων. Το πρώτο κανονικό δίκτυο για τη μεταβίβαση ειδήσεων εγκαταστάθηκε στη Γαλλία το 1793 και χρησιμοποιούσε τον οπτικό τ. Chappe. Μετά την ανακάλυψη του ηλεκτρισμού επινοήθηκαν διάφορα συστήματα επικοινωνίας βασιζόμενα όλα στις διάφορες ιδιότητες του ηλεκτρικού ρεύματος. Μεταξύ των συστημάτων αυτών αναφέρουμε: τον ηλεκτρολυτικό τ. (1805), στον οποίο η παρουσία του ηλεκτρικού ρεύματος, που αποστελλόταν από τον μεταβιβάζοντα σταθμό, εμφανιζόταν στον σταθμό λήψης από ένα φαινόμενο ηλεκτρόλυσης (απελευθέρωση υδρογόνου από ένα ηλεκτρολυτικό διάλυμα)· τον ηλεκτρομαγνητικό τ. (1831) που βασιζόταν στη δράση του ηλεκτρικού ρεύματος επάνω στη μαγνητική βελόνη. Ο πρώτος τ. που εφαρμόστηκε ευρύτατα ήταν του Μορς. Αυτός αποτελείται από ένα διακόπτη (τηλεγραφικό πλήκτρο ή χειριστήριο), ο οποίος, δραστηριοποιούμενος από τον χειριστή στον σταθμό μεταβίβασης, επιτρέπει ή διακόπτει τη ροή του ηλεκτρικού ρεύματος κατά μήκος του αγωγού που συνδέει τον σταθμό μεταβίβασης με τον σταθμό λήψης. Στον τελευταίο αυτό ένας ηλεκτρομαγνήτης, εφοδιασμένος με ένα κινητό οπλισμό, διεγείρεται όταν ο αγωγός διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα· έτσι η δραστηριοποίηση του πλήκτρου από τον μεταβιβάζοντα σταθμό προκαλεί στον σταθμό λήψης την έλξη του κινητού οπλισμού του ηλεκτρομαγνήτη. Στον οπλισμό είναι προσαρμοσμένη κατάλληλα μια γραφίδα η οποία, στη θέση λειτουργίας (ηλεκτρομαγνήτης διεγερμένος), έρχεται σε επαφή με μια χάρτινη ταινία, που κινείται με σταθερή ταχύτητα με τη βοήθεια ωρολογιακού μηχανισμού. Η γραφίδα χαράσσει πάνω στην ταινία διαστήματα περισσότερο ή λιγότερο μακρά (παύλες ή τελείες) ανάλογα με τη διάρκεια των ρευματοπαλμών. Η διαδοχή των διαστημάτων (τελείες και παύλες) αντικαθιστά σύμφωνα με ένα συμβατικό κώδικα (αλφάβητο Μορς), τα διάφορα γράμματα, αριθμούς και σημεία στίξης του μεταβιβαζόμενου μηνύματος. Ο Μορς επεξεργάστηκε τον τ. που φέρει το όνομά του μεταξύ 1832 και 1837, έτος κατά το οποίο επέδειξε στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης ένα μοντέλο τ. Το πρώτο τηλεγραφικό δίκτυο μεταξύ Ουάσινγκτον και Βαλτιμόρης εγκαινιάστηκε στις 24 Μαΐου 1844. Μεταξύ των διαφόρων τελειοποιήσεων που διαδοχικά υπέστη ο τ. Μορς, αναφέρουμε: τα συστήματα duplex και quadruplex, την αυτόματη μεταβίβαση, τη χρησιμοποίηση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων ως μέσου σύνδεσης. Τα συστήματα duplex και quadruplex επιτρέπουν να πραγματοποιηθούν, μέσω κατάλληλων διατάξεων, 2 και 4 ταυτόχρονα επικοινωνίες αντίστοιχα, με τη χρησιμοποίηση ενός μόνο καλωδίου σύνδεσης. Η αυτόματη μεταβίβαση πραγματοποιείται με την παρασκευή από πριν του προς μεταβίβαση μηνύματος με μορφή διάτρητης ταινίας. Στη συνέχεια η διάτρητη ταινία περνάει από μία συσκευή (αυτόματος μεταβιβαστής), η οποία τη μεταφράζει σε τελείες και παύλες σύμφωνα με το αλφάβητο του Μορς. Με τον τρόπο αυτόν μπορούμε να επιτύχουμε υψηλές ταχύτητες μεταβίβασης, που δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν από κανένα χειριστή. Το τηλεγραφικό σύστημα Μορς - Γουίτσον μπορεί να μεταβιβάσει έως 250 λέξεις το λεπτό (ένας καλός χειριστής μπορεί να επιτύχει κατά μέγιστο όριο, μια ταχύτητα 30-35 λέξεων το λεπτό). Ταυτόχρονα, και μετά την επινόηση του τ. Μορς, αναπτύχθηκαν άλλα συστήματα τηλεγραφικής μεταβίβασης, σε μερικά από τα οποία, που λέγονται τυπωτικοί τηλέγραφοι, η λήψη γίνεται αυτόματα σε μορφή γραφής σε φύλλο χαρτιού ή σε χάρτινη ταινία. Μεταξύ των τελευταίων αυτών συστημάτων αναφέρουμε τον τ. του Χιουζ και τον τ. του Μποντό. Σύστημα τηλεγραφικής επικοινωνίας: 1. χειρηστήριο· 2. συστοιχία ηλεκτρικών συσσωρευτών· 3. αγωγός σύνδεσης· 4. ηλεκτρομαγνήτης· 5. γραφίδα· 6. χάρτινη ταίνια.

* * *

ο, Ν

1. τηλεπ. διάταξη κατάλληλη για τη μετάδοση μηνυμάτων σε μεγάλη απόσταση

2. μτφ. κάθε μέσο γρήγορης επικοινωνίας

3. φρ. «τηλέγραφος μηχανοστασίου»

ναυτ. μηχανισμός για τη μεταβίβαση παραγγελμάτων από τη γέφυρα τού πλοίου προς το μηχανοστάσιο.

[ΕΤΥΜΟΛ. Αντιδάνεια λ., πρβλ. γαλλ. telegraphe < τηλ(ε)-* + -γραφος*. Η λ., με τη μορφή τηλεγράφος, μαρτυρείται από το 1815 στον Θ. Φαρμακίδη].